Có những tài liệu cho rằng, chiếc đèn gốm sứ đầu tiên được biết tới nhờ khai quật khảo cổ đã ra đời từ thời Đông Sơn có niên đại thế kỷ 5 trước CN. Còn ngày xưa, cách đây cũng phải hơn 30 năm về trước, ở các làng quê đồng bằng bắc bộ nhà nào cũng phải dùng đèn dầu vì chưa có điện về làng.
Những chiếc đèn dầu gốm sứ Bát Tràng với họa tiết hoa sen đậm nét dân tộc và sắc men lam đặc trưng gốm sứ Bát Tràng
Có rất nhiều câu chuyện dân gian liên quan tới chiếc đèn dầu hoặc diễn ra xung quanh chiếc đèn dầu. Ví như các cụ thường dặn dò con cháu qua câu tục ngữ: “Đèn nhà ai nhà nấy rạng”, nghĩa đen của câu nói là nhà nào thắp đèn thì nhà ấy sáng chứ nhà hàng xóm không sáng nếu nhà hàng xóm muốn sáng thì cũng phải thắp đèn. Nhưng ý sâu sa bóng gió của câu nói là: các con các cháu đừng có nói chuyện nhà người khác, nhà mình thì chỉ biết chuyện nhà mình thôi. Còn chuyện nhà người ta hay dở, xấu tốt ra sao đừng có bàn tới bàn lui, đừng có đưa chuyện làm gì cũng như ánh đèn vậy, ở đâu sáng đó, nhà ai thắp nhà ấy sáng.
Mỗi chiếc đèn dầu lại có kiểu dáng và hoa văn khác hẳn nhau nom vô cùng đẹp mắt và sinh động
Cũng như lời dặn dò con cháu mai sau qua câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” các cụ muốn để lại một kinh nghiệm sống còn: Chúng ta không phải sinh ra đã khôn lớn ngay, mà còn phải trải qua những sóng gió của đời sống, những va vấp rồi mới trưởng thành và khôn lớn được. Nhưng chờ tới lúc đó để có đủ trải nghiệm và vững vàng thì mất bao lâu. Bởi vậy, khi còn non dại trứng nước hãy chỉ gần người tốt thôi bởi người tốt như ánh đèn tỏa sáng, chúng ta gần họ chúng ta cũng được rạng rỡ rõ ràng hơn. Một ý tứ sâu xa hơn mà các cụ gửi gắm trong câu tục ngữ đó rằng: người tốt như ánh đèn sáng không bao giờ súi ta làm việc xấu, không bảo ta làm việc bậy bạ mà sẽ khuyên nhủ, chỉ bảo cho ta những điều hay, tránh giùm ta chuyện dở tệ.
Chúng ta dễ dàng nhận thấy vẻ đẹp phong phú và kiểu dáng vô cùng cuốn hút của những chiếc đèn dầu gốm sứ Bát Tràng
Còn người xấu sẽ như mực đen tức những điều xấu xa luôn tức tối và lôi kéo chúng ta vào những điều đen tối, làm những việc hại mình hại người. Bản thân lọ mực đen không phải là xấu nhưng như một phương pháp đòn bẩy lấy hình ảnh này để làm tăng hình ảnh kia nên vô hình chung mực đen là vật vô tri vô giác lại trở thành vế “phản diện” cho “đèn” được tỏa sáng. Nhưng thực tế đời sống chứng minh cho chúng ta thấy, bỏ qua câu tục ngữ với mực và đèn thì rõ ràng khi gần người tốt chúng ta luôn tươi vui, hoan hỉ, nghĩ gì cũng thoáng, làm gì cũng hanh thông. Nhưng gần những người xấu tính thì bản thân họ cũng chẳng lúc nào yên, luôn sôi sục tức giận, luôn nghĩ cách hãm hại người này người kia làm sao khuyên người khác điều hay lẽ phải được.
Mỗi cái lại có nét đặc sắc riêng với màu men, họa tiết trang trí khác nhau
Cũng vì ngọn đèn dầu gắn bó với đời sống nhân dân và chứng kiến những thăng trầm vinh nhục của mỗi gia đình nên dù không được coi trọng như ông bình vôi nhưng nó cũng là một phần trong đời sống, như nguồn sáng quý giá lúc đêm về. Bởi vậy, bà con ta xưa luôn phải khêu cho ngọn đèn cháy sáng, luôn giữ cho bóng đèn không bị ám, bị muội đen, không bị bẩn bị dơ. Với quan niệm này bà con còn tin rằng sẽ làm cho con em mình chăm chỉ học tập, thông minh sáng láng.
Thậm chí, cũng là một chiếc đèn nhưng ở các góc nhìn khác nhau chúng ta lại cảm nhận được vẻ đẹp khác nhau của chúng
Có nhiều gia đình còn tin rằng, việc chăm chỉ khuê đèn sáng sớm tối vào một giờ nhất định hay trong khoảng thời gian nào đó sẽ giúp cho việc tụ tài tụ lộc và xua đuổi tà khí làm rạng rỡ gia đình.
Ngày nay, đời sống hiện đại người ta không còn thắp đèn dầu nhưng với quan niệm phong thủy hiện thời khi bày trí đèn điện trong gia đình người ta cũng tuân thủ những nguyên tắc bài trí đèn theo kiểu đèn dầu, đèn nến, đèn lồng khi xưa.
Những chiếc đèn gốm sứ Bát Tràng còn đi theo bộ với màu men và họa tiết trang trí tương đồng
Chúng ta cùng ngắm một số cây đèn dầu gốm sứ Bát Tràng và tìm mua cho mình những cây đèn phù hợp với sở thích về thắp trên ban thờ gia tiên để cầu mong những may mắn, tốt đẹp đến với mỗi nhà và để tổ tiên chỉ dạy chúng ta tránh xa cái xấu, cái ác tìm tới những điều thiện nghĩa và làm rạng rỡ họ tộc, gia đình nhé!
Võ Minh Thần